تاریخچه سیگار
انسان از زمان های قدیم توتون را می شناخته است ، پیشینه مصرف دخانیات به طور تخمینی درحدود ده هزار سال پیش می رسد.در چین و یونان باستان، بر اساس نوشته های تاریخ نویسان و آثار حکاکی شده، از تنباکو و توتون به عنوان گیاهی داروئی یاد شده است در دوران باستان بومیان آمریکا به خواص گیاه تنباکو پی بردند.
با کشف دنیای جدید در15 اکتبر سال 1492، کریستف کلمب (کلمبوس) بود که برای اولین بار برگ توتون را به عنوان هدیه ای از سرخ پوستان مریکائی به اروپا آورد و در سفرهای بعدی ملوانان کلمب تعداد بیشتری از گیاه تنباکو به همراه آوردند و از آن زمان تنباکو در اروپا هم رشد و نمو پیدا کرد.
در قرن پانزدهم میلادی شخصی به نام نیکوت مقداری توتون و بذر این گیاه را از پایتخت پرتغال به فرانسه آورد و به ملکه فرانسه هدیه داد چون این گیاه مورد علاقه ملکه قرار گرفت نام این گیاه به پاس خدمات نیکوت ، نیکوتیانا و آنکالوئیر آن نیکوتین نامگذاری شد و دلیل عمده برای رشد و نمو تنباکو در اروپا خواص درمانی آن بود اروپائی ها معتقد بودند که تنباکو تقریبا هر چیزی را درمان می کند از جمله سرطان.
در سال 1571 یک دکتر اسپانیائی به نام (نیکولاس موناردس- Nicolas Monardes) یک پزشک و گیاه شناس اسپانیایی بود و کتابی نوشت در مورد گیاهان داروئی دنیای جدید ( آمریکا ) و در آن کتاب او مدعی بود که تنباکو می تواند 36 نوع از بیماری ها و مشکلات جسمی را درمان کند!
در 1588 یکی از اهالی ویرجینیا به نام توماس هاریت یک راه حل عملی برای دریافت دو ( مقدار ) روزانه گیاه تنباکو پیدا کرد و متاسفانه به دلیل سرطان مجاری بینی درگذشت چرا که روش ابداعی او از طریق تدخین دود تنها به وسیله بینی عمل میکرد، در طول دهه 1600 میلادی توتون و تنباکو چنان محبوب بود که غالبا به عنوان پول مورد استفاده قرار می گرفت و ارزشی تقریبا برابر با طلا داشت از آن زمان یعنی از سال 1610 به بعد عده بسیاری متوجه خطرات ناشی از استعمال سیگار شدند که اولین و معروفترین آنها که سعی در ترک این عادت داشت فرانسیس بیکن معروف بود هر چند به گفته خودش بسیار سخت بود.
در طول این سالها دانشمندان هر چه بیشتر به مواد مضر شیمیائی موجود در سیگار و تنباکو پی بردند در سال 1826 بلاخره نیکوتین به صورت خالص کشف شد و دانشمندان نتیجه گیری کردند که ماده نیکوتین سمی بسیار خطرناک است ، در سال 1836 دانشمندی از نیو انگلند به نام ساموئل گرین اظهار داشت که تنباکو همانند یک حشره کش دارای سمی قوی است و به راحتی می تواند یک مرد را بکشد.
نقش دولت ها در صنعت سیگار
تجارت توتون و سیگار به جهت درآمدزا بودن آن همواره مورد توجه دولت ها بوده است و در اعمال سیاست و اقتصاد کشورهای تولید کننده و اقتصاد جهانی نقش مهمی داشته است به طوری که بر اساس آمار موجود حجم تجارت جهانی سیگار سالانه به میزان 330 میلیارد دلار است، بیش از 100 میلیون نفر در جهان در این صنعت اشتغال دارند و تولید سیگار در جهان شش هزار میلیارد نخ در سال است.
در ایران سالانه در حدود ۱۱ میلیارد نخ سیگار داخلی و خارجی مصرف می شود که با احتساب جمعیت، ایران با سرانه مصرف روزانه حدود ½ نخ سیگار، در ردیف کم مصرف ترین سرانه کشورهای دنیاست در حال حاضر ایجاد اصلاحات ساختاری و بنیانی مانند لغو انحصار از تولید و واردات در صنعت دخانیات مورد توجه مسوولین است بنابراین برای جلوگیری از هزینه های احتمالی و با هدف افزایش منافع و مزایای اصلاحات یاد شده در جامعه، لازم است صنعت دخانیات کشور بررسی و ارزیابی کارشناسی شود.
مراحل اعتیاد
اعتیاد پاسخ فیزیولوژیک بدن است به مصرف مکرر مواد مخدراین وابستگی از طرفی باعث تسکین و آرامش موقت و گاهی تحریک و نشاط گذرا برای فرد می گردد و از طرف دیگر بعد از اتمام این اثرات سبب جستجوی فرد برای یافتن مجدد ماده و وابستگی مداوم به آن می شود در این حالت فرد هم از لحاظ جسمی و هم از لحاظ روانی به ماده مخدر وابستگی پیدا می کند و مجبور است به تدریج مقدار ماده مصرفی را افزایش دهد.
مراحل اعتیاد شامل موارد زیر است:
آشنایی: در این مرحله فرد از راه های مختلف( مثلاً از طریق دوستان خود) با مواد مخدرو نحوه استعمال آن آشنا می شود.
شک و تردید: در این مرحله، فرد سعی می کند با میل خود مبارزه کند.
اعتیاد واقعی: در این مرحله فرد دچار اعتیاد می شود و برای رسیدن به حالت نئشگی، هر بار بر میزان مصرف خود می افزاید.
مصرف سیگار در نوجوانان
1.مصرف سیگار بر سلامت جسمی و روانی نوجوان،اثرات نگران‌کننده می‌گذارد (آندرسون و‌همکاران).
2.افرادی که در سن پایین تر،مصرف سیگار را آغاز می‌کنند احتمال سیگاری شدن آنها در دوران بزرگ‌سالی و تبدیل شدن آنها به سیگاری قهار بیشتر‌است(جها‌و‌چالوپکا).
3.شانس مرگ آنها در اثر‌عوارض سیگار51 درصد افزایش می‌یابد همچنین مطالعات نشان داده سیگار کم‌تری برای وابسته شدن یک نوجوان در12-17سالگی مصرف‌سیگار‌را‌شروع کند 4 برابر‌بیشتر‌احتمال دارد که مصرف کننده دائمی سیگار شود.
پیامدهای مصرف سیگار
در‌حال حاضر‌همه‌گیری دخانیات یک مشکل جهانی است و توسعه بی‌سابقه تولیدات مواد دخانی و فروش فوق‌العاده آن در‌سراسر‌دنیا خصوصاً کشورهای کم در‌آمد باعث بروز زیان‌های فراوان جسمی و روحی برای این گونه جوامع شده است.مصرف سیگار‌ده‌ها سال است که به عنوان یکی از‌مهم‌ترین‌عوامل تهدید کننده‌ی سلامتی شناخته شده است. با توجه به تلاش‌های زیادی که جهت پیشگیری از‌همه‌گیر‌شدن مصرف دخانیات انجام شده است هم‌چنان این عامل به عنوان دومین علت اصلی مرگ و میر(بعد‌از‌فشار‌خون‌بالا) 12 درصد از کل میزان مرگ و میر ها را به خود اختصاص می‌دهد.
همچنین یکی از دلایل اصلی از کار‌افتادگی است دود سیگار‌حاوی بیش از 4000 ماده شیمیایی مانند تار، مونوکسیدکربن،سیانید‌هیدروژن، نیکوتین، استون، ارسنیک، فنل، نفتالین و کادمیوم می‌باشد.بسیاری از این مواد سمی می‌باشند و‌حداقل43 مورد از آنها می‌تواند باعث ایجاد سرطان شود.در‌افراد سیگاری میزان مرگ و‌میر80 -30 درصد بیشتر‌از‌افراد‌غیر‌سیگاری‌است.
میزان مرگ و‌میر‌با افزایش مصرف سیگار‌افزوده می‌شود
طبق آمار‌سازمان بهداشت جهانی سالیانه هشت میلیون نفر‌بر‌اثر‌ابتلا به بیماریهای ناشی از‌استعمال دخانیات جان خود را از‌دست میدهند و‌هر10 ثانیه یک مورد مرگ و‌میر‌ناشی از استعمال دخانیات در‌جهان اتفاق می‌افتد که این آمار‌در‌سال 2030به بیش از11میلیون نفر‌خواهد رسید.با توجه به روند مصرف دخانیات به نظر‌می‌رسد در‌آینده میزان مرگ و‌میر‌در‌کشور‌های در‌حال پیشرفت چند برابر‌بیشتر‌گردد .هم‌اکنون بیش از 2میلیارد نفر در جهان سیگاری هستند و‌سالانه 8 میلیون نفر از آنها به دلیل عوارض ناشی از دخانیات جان میدهند و دو سوم این میزان فقط در‌کشورهای در‌حال توسعه هستند این آخرین تخمین موجود WHO از ژوئن 2021 است.
شواهد علمی دیگری نیز‌نشان می‌دهد مصرف سیگار نه تنها برای افراد سیگاری،بلکه برای افراد غیر‌سیگاری که در‌مجاورت دود سیگار‌هستند نیز‌مضر‌است از طرفی تعداد نخ سیگار مصرفی روزانه و سال‌های مصرف به عنوان خطری اساسی در بروز بیماری‌ها و‌مرگ و‌میر‌وابسته به سیگار‌محسوب می‌شوند.
بر‌همین اساس و‌آن‌طور‌که (فونسکا) در‌تحقیق خود بیان نموده است افراد بر‌اساس تعداد نخ‌م صرفی‌سیگار‌در‌روز، به سه دسته خفیف، متوسط و‌سنگین تقسیم می‌شوند. اگر‌مصرف روزانه کمتر از 11نخ باشد، فرد در گروه خفیف قرار‌می‌گیرد، در‌صورت مصرف11-21نخ در روز،فرد مصرف کننده متوسط نام‌می‌گیردو اگر مصرف به بیش از 21 نخ در روز برسد، فرد مصرف کننده سنگین نامیده می‌شود.
الگوی‌مصرف‌دخانیات
و معضلات ناشی از آن در‌کشورهای مختلف جهان متفاوت است مصرف دخانیات به عنـوان یکـی از‌عوامـل خطـرزا و افزایش دهنده بار کلی بیماری ها در دنیا به خصوص در‌ارتباط با بیماریهای مزمن و‌غیـرواگیـری چـون بیماریهای قلبی‌عروقـی،تنفسـی،سـرطان و‌سـکته مغـزی مطــرح اسـت. اعتیـاد بـه سیگار علاوه بر‌عـوارض جسـمانی و روانـی در فـرد، سلامت جامعه را از نظر‌فرهنگی، اجتماعی،اقتصادی و‌سیاسی نیز‌مورد تهدید قرار‌میدهـد به نظر میرسد مصـرف سـیگار در بـین گـروه‌هـای مختلف جامعه از جمله دانشجویان افزایش پیدا کرده است و‌این مسأله به عنـوان یـک آسـیب فرهنگـی و‌اجتمــاعی،ســلامت جوانــان را مــورد تهدیــد قــرار‌میدهد اما قبل از برنامه ریزی در‌هـر‌کـاری، ابتـدا بایستی وضعیت رفتاری افـراد نسـبت بـه آن مسـأله مشخص گردد.
برای کاهش مصرف سیگار و پیامدهای آن، برنامه‌های پیشگیری باید بر جلوگیری از شروع مصرف سیگار‌متمرکز باشد و چون شروع مصرف به طو معناداری با سنین نوجوانی ارتباط دارد، لذا این گروه باید در اولویت برنامه های پیشگیری‌از‌مصرف قرار‌گیرند. محققین اعتقاد دارند شروع مصرف سیگار‌یک فرایند پیچیده و مبهم است و مطالعات بیشتری برای مشخص شدن نحوه مصون نگاه داشتن نوجوانان از مصرف سیگار‌لازم‌است.
عوامل اجتماعی گرایش به مصرف سیگار
استعمال دخانیات علت بیش از 21 درصد مرگ‌های قابل پیشگیری در کشورهای توسعه یافته است ولذا برخی از پژوهشگران معتقدند که استعمال دخانیات در حال حاضر‌مهم‌ترین معضل بهداشتی است.آمارها نشان می‌دهد مصرف دخانیات در قرن بیستم موجب مرگ تقریباً صد میلیون انسان شده است و درمجموع دخانیات در مرگ بیش از نیمی از مصرفکنندگان آن نقش دارد ، وابستگی به محصولات تنباکو ازجمله سیگار همانند وابستگی به سایر مواد اعتیادآور، تدریجی، مزمن و خطرناک است و عوارض جدی بسیاری دارد به‌رغم عادی بودن مصرف این ماده در سطح جامعه، دروازۀ اعتیاد محسوب می‌شود، با این حال در‌بیشتر جوامع، ممنوعیتی برای مصرف آن وجود ندارد و برخی کشورها تنها به منع تبلیغات و ایجاد محدودیت سنتی برای خرید و یا منع مصرف آن در مکانهای خاص بسنده کرده‌اند ، در حال‌حاضر رایج‌ترین شیوۀ مصرف دخانیات در کشور ما، کشیدن سیگار و قلیان است در‌کشور‌ما آمارهای مربوط به سن شیوع یا شروع مصرف مواد مخدر‌کمتر‌سند علمی داشته اند روند مطالعات نشان میدهند که سن مبتلایان به مواد مخدر رو به کاهش‌است .به گونه‌ای که بعضی از گزارش‌ها نشانگر آن است که 12 درصد معتادان اولین مصرف‌را در فاصلۀ سنین 16 تا 25 سال آغاز کرده‌اند. استعمال سیگار یکی از عوامل مهم تهدید کننده سلامتی افراد می‌باشد.سیگار‌علت21درصد مرگ‌های قابل پیشگیری در‌کشورهای توسعه یافته است و به همین دلیل برخی از‌پژوهشگران معتقدند که سیگار مهم‌ترین معضل‌بهداشتی‌میباشد.
استعمال سیگار یکی از عوامل مهم تهدیدکننده سلامتی افراد خصوصاً نوجوانان بوده و یکی از‌اولویت‌های بهداشت عمومی برای کاهش شیوع مصرف‌سیگار، پیشگیری از سیگاری شدن جوانان است
جوانان به دلیل عوامل خطر اجتماعی، جمعیتی، محیطی و فردی بیشتر در معرض استعمال سیگار هستند استدلال برای پیشگیری از مصرف سیگار در نوجوانان بر‌این پایه است که اگر مصرف سیگار در دوران جوانی شروع نشود سیگاری شدن فرد در آینده احتمال‌کمتری‌دارد.اگرچه اعتیاد به سیگار یکی از معضلات جوامع‌انسانی است که در تمامی اقشار جامعه، از بی‌سواد تا تحصیل کرده مشاهده می‌شود ولی وجود آن در قشر‌تحصیل‌کرده سیستم بهداشت و درمان کشور، یکی از‌معضلاتی است که تأثیرات مخرب روی این سیستم‌می‌گذارد.مرگ زودرس و قابل پیشگیری میلیون‌ها نفر‌از افراد آموزش دیده و مهارت یافته در سنین دارای حداکثر بازدهی که خود نقش مهمی در کنترل و‌مبارزه با مصرف سیگار دارند فراتر از حد انتظار است.
