سیگار و کنترل اجتماعی و انواع آن

کنترل به معنای قدرت وا داشتن مردم به انجام کاری است.

اصطلاح «کنترل اجتماعی» برای اولین بار توسط ادوارد راس برای مجله آمریکایی جامعه شناسی، بین سال های 1896 و 1898 منتشر شد .

در فرهنگ فشرده جامعه شناسی، کنترل اجتماعی به معنای «نظریه در مورد هم شکلی و انحراف که اظهار می دارد پیوند ما با اعضای جامعه، ما را به طور نظام یافته به سمت هم شکلی با هنجارهای جامعه سوق می دهد»  است.

برای روشن تر شدن این مفهوم به برخی تعاریف ارائه شده توسط نظریه پردازان مختلف می پردازیم:

تالکوت پارسونز :

 کنترل اجتماعی را فراگردی است که به وسیله آن از طریق وضع احکام با رفتارهای منحرف مقابله می شود و ثبات اجتماعی حفظ می گردد (آبرکرامی و همکاران)

دونالد بلک :

 کنترل اجتماعی جنبه هنجاری زندگی اجتماعی است یا تعریف رفتار انحرافی و پاسخ به آن، مانند ممنوعیت، اتهام، مجازات و پاداش ( ایننز)

جورج کسپر هومنز :

فرآیندی که از طریق آن رفتار شخصی (اشخاصی)که از مرتبه رعایت هنجار عدول کرده، دوباره به همان مرتبه اعاده داده می شود و هرگاه به کلی از هنجار عدول کند، مجدداً به رعایت کامل هنجار سوق داده شود» (جولیوس و کولب )

آلن بیرو :

کنترل اجتماعی مجموع وسایل و شیوههایی است که با استفاده از آن ها یک گروه یا یک واحد اعضای خود را به پذیرش رفتارها، هنجارها، قواعدی در سلوک و حتی آداب و رسومی منطبق با آنچه گروه آن را مطلوب تلقی می کند، سوق می دهد (بیرو)

بروس کوئن :

هر فرد از خلال فرایند اجتماعی شدن می آموزد که در موقعیت های مختلف، چه رفتاری قابل قبول و چه رفتارهایی غیرقابل قبول است و بدین سان فرامی گیرد که چگونه میان الگوهای رفتار مناسب و رفتار نامناسب تمایز قائل شود. در حقیقت نظارت اجتماعی دنباله فرآیند اجتماعی شدن است نظارت اجتماعی به ابزار ها و روش هایی اطلاق می شود که برای وادار کردن فرد به انطباق او با انتظارات گروه معین یا کل جامعه به کار می رود. هرگاه نظارت اجتماعی در عمل تحقق پیدا کند رفتار فرد با نوع رفتار مورد نظر هماهنگ می شود. نظارت اجتماعی  بهصورت متقابل نیز بین افراد اعمال می شود، یعنی ما بر رفتار دیگران تأثیر می گذاریم و درمقابل دیگران نیز بر رفتار ما نیز تأثیر می گذارند (کوئن).

شیوه های کنترل اجتماعی

کنترل اجتماعی در جامعه به دو شیوه متفاوت صورت می گیرد:

1-از طریق اجبار که بر اساس آن، افراد را به پذیرش شیوه های زندگی و الگوهای رفتاری جامعه، با به کار بردن وسایل گوناگونی نظیر مجازات حقوقی و تنبیه ،وا می دارند.

2-از طریق اقناع که بر اساس آن، افراد را با وسایل گوناگون اقناع چون: تبلیغ، پاداش، اعتبار، اعطای درجه ،تمجید کردن، تشویق و قدردانی، وادار به پذیرش هنجارهای اجتماعی می کنند (ستوده)

انواع کنترل اجتماعی

کنترل رسمی :

کنترل رسمی دربرگیرنده تلاش ها و اقداماتی است که منابع اقتدار آن ها را در مسیر مقابله با وقوع جرم و کج روی در جامعه عهده دار می شوند. اقداماتی که به سبب متکی بودن بر ضمانت اجرایی دولتی از یک سو عمدتاً الزام آور و متکی بر قهر و اجبارند و از سوی دیگر، به گستره ای خاص از هنجارهای اجتماعی (هنجارهای رسمی) محدودند که با تکیه بر همان ضمانت اجراهای حکومتی تعریف می شوند. علت این محدودیت نیز آن است که هنجارها و الگوهایی که از پشتوانه نظام باورها و ارزش های سنتی، اخلاقی، عرفی و مانند آن برخوردارند، معمولاً نیازی به اتکا بر این نوع ضمانت اجراها ندارند. بر این اساس مکانیسم های کنترل اجتماعی رسمی هنگامی جامه عمل به خود می پوشد که رویه هایی مخصوص و رسمیت یافته (در قالب قانون، آیین نامه ،دستورالعمل و مانند آن) برای انجام اقدامی خاص تعیین شود؛ و افراد، گروه ها و نهادهایی معین، باز به شکلی رسمی، برای وضع آن رویه ها استقرار یابند و به اجرا درآمدن رویه ها یادشده نیز بر عهده انواعی خاص از گروه های اجتماعی، به طور مشخص گروه های دومین و در نهایت دولت( به عنوان اعمال کننده نهایی قدرت) قرار گیرد (سلیمی و داوری ).

کنترل غیررسمی :

کنترل غیررسمی را گونه ای از مکانیسم های کنترل اجتماعی است که در گستره ای به فراخنای جامعه، توسط هر یک از اعضا و در محیط های متفاوتی مانند خانواده، مدرسه، محل کار، اماکن مذهبی صورت می پذیرد. این مکانیسم در نقطه مقابل کنترل رسمی و مبتنی بر اصول اخلاقی و ارزش ها و هنجارهای متعارف است؛ و ضمانت اجراهای اصلی آن عبارت اند از: متغیرهای درونی مانند ترس فرد از پذیرفته نشدن رفتار او در اجتماع، هراس وی از مواجه شدن با مخالفت جامعه، نگرانی از طرد اطرافیان و مانند آن یا انواعی از ضمانت های بیرونی مانند تمجید و تشویق رفتارهای راست روانه و در مقابل تمسخر، سرزنش و حتی طردکج رو توسط دیگران و… است (همان).